تاریخچه گروه:

با ایجاد دانشکده‌ پزشکی درسال 1328 و دانشکده‌ ادبیات در سال 1334 در مشهد،گام اساسی در راه شکل‌گیری نخستین دانشگاه در منطقه شرق و شمال شرق کشور یعنی دانشگاه مشهد شکل گرفت. این دانشگاه که در سال 1335 از طرف وزارت فرهنگ «دانشگاه رضوی» نامیده شده بود، بعد از دانشگاه تهران و دانشگاه تبریز، سومین دانشگاهی بود که در ایران تاسیس گردید. دانشگاه رضوی بعد از دو سال یعنی در سال 1337 به «دانشگاه مشهد» و در سال 1353 به «دانشگاه فردوسی مشهد» تغییر نام داد و اقای دکتر سامی راد به عنوان نخستین رئیس دانشگاه فردوسی منصوب شدند. در سال 1366دانشگاه فردوسی مشهد از علوم پزشکی جدا و مستقل گردید. دانشکده‌های پزشکی و ادبیات تا چند سال تنها مراکز آموزش عالی در مشهد بودند که با تأسیس دانشکده‌های الهیات، علوم پایه، علوم تربیتی و روانشناسی، کشاورزی و مهندسی بر تعداد مراکز آموزش عالی در مشهد افزوده شد. اولین رشته دانشکده ادبیات، زبان و ادبیات فارسی بود که در سال 1334 به ریاست دکتر علی اکبر فیاض ایجاد گردید. دومین رشته زبان و ادبیات فرانسه بود که در سال 1335 ایجاد شد و سپس رشته تاریخ و جغرافیا بود که در سال 1336 تاسیس شد که تا سال 1346 یک رشته را تشکیل می­دادند، اما از این سال به دو رشته مجزای تاریخ و جغرافیا تقسیم شدند. آقای دکتر لطف الله مفخم پایان، پایه گذار رشته جغرافیا در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد بودند. که در ادامه مختصری از زندگی علمی ایشان آمده است.

 زندگی نامه علمی دکتر لطف الله مفخم پایان

دکتر لطف الله مفخم پایان از چهره های برجسته جغرافیا و موسیقی کشور در 25 مهر 1294 در تهران متولد شد. ایشان در سال 1318 دیپلم خود را از هنرستان موسیقی دارالفنون اخذ نمودند و از شاگردان بنام استاد ابوالحسن صبا بودند. لیسانس باستان شناسی را درسال 1321 از دانشگاه تهران دریافت کردند و لیسانس تاریخ و جغرافیا را از همین دانشگاه با رتبه اول اخذ نمودند و تا سال 1328 در دبیرستان ها و دانشسرای مقدماتی پسران تهران به تدریس اشتغال داشتند. سپس در گروه جغرافیای دانشگاه تازه تاسیس تبریز مشغول به کار شدند. در سال 1329 برای ادامه تحصیل به پاریس رفتند و در سال 1332 از دانشگاه سوربن مدرک دکتری را اخذکردند و به دانشگاه تبریز بازگشتند. با تاسیس دانشکده ادبیات در سال 1334 به مشهد منتقل شدند و به عنوان یکی از استادان برجسته رشته تاریخ و جغرافیای دانشکده به تدریس مشغول شدند و در سال 1343 به درجه استادی ارتقاء یافتند. براساس تلاش های ایشان در سال 1346 رشته مستقل جغرافیا را بنیان نهادند و تا زمان بازنشستگی یعنی سال1351، به عنوان اولین مدیرگروه جغرافیا، دراین گروه آموزشی به فعالیت های مختلف آموزشی، پژوهشی و اجرایی اشتغال داشتند. پس از بازنشستگی نیز در پست مشاور در سازمان جغرافیایی کشور مشغول به کار شدند و در آنجا نیز منشأ خدمات علمی ارزنده ای بودند. دکتر فخم پایان در 17 دی ماه 1363 در تهران درگذشت.

تصویر 1: دکتر لطف اله مفخم پایان پایه گذار رشته جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد

تصویر 2: چند تن از دانشجویان اولین دوره مشترک رشته تاریخ و جغرافیای دانشکده ادبیات، ورودی 1337. اسامی آنها از راست : سید هاشم منتجبی.محمود گلابگیر، نیک کرباسی و دکتر کاظم خواجویان (تاریخ عکس 10/2/1341)

 تصویر 3: اولین گروه دانشجویان جغرافیای دانشگاه فردوسی درکنار استاد دکتر مفخم پایان : اقای دکتر مهدی صدیقی در کنار ایشان و اقای دکتر پاپلی یزدی در ردیف دوم و نفر سوم

تصویر 4: آقای دکتر سیروس سهامی (مدیر گروه) و آقای دکتر عباس سعیدی رضوانی (رئیس دانشکده) در جمع تیم فوتبال دانشجویان دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پس از قهرمانی در سطح دانشگاه در اواسط دهه 1350. آقای دکتر محمدجعفر زمردیان (دانشیار بازنشسته گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی) و آقای دکتر حسین حاتمی نژاد (دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران) به ترتیب نفرات سوم و چهارم، نشسته از چپ، جزء تیم قهرمان هستند.

تصویر 5: آقای دکتر علی شریعتی در بین دانشجویان دانشکده ادبیات در سال 1348. آقای دکتر پاپلی یزدی ردیف جلو نفر چهارم از چپ.

گرایشها و مقاطع

امکانات گروه: 

نشریات پژوهشی در حوزه های مختلف جغرافیایی و محیطی، شامل:

• - جغرافیا و توسعه ناحیه ای
• - جغرافیا و مخاطرات محیطی
• - پژوهش و برنامه ریزی روستایی
• - جغرافیا و توسعه فضای شهری
• - جغرافیای سیاسی

• مراکز پژوهشی تخصصی، شامل:
  • - مرکز مطالعات شهری و منطقه‌ای شمال شرق کشور
  • - هسته پژوهشی مطالعات جغرافیایی روستاهای خراسان
  • - گروه پژوهشی مطالعات فضائی و کالبدی (وابسته به پژوهشکده زیارت و گردشگری)
  • - پژوهشکده علوم و فناوری‌های هوایی (سه عضو از پنج عضو)

• آزمایشگاه ها و کارگاه ها، شامل:
  • - سایت GIS
  • - کارگاه مدل سازی اقلیمی
  • - کارگاه برنامه ریزی شهری و روستایی
  • - آزمایشگاه ژئومورفولوژی

• کتابخانه تخصصی گروه جغرافیا
• نمایندگی منطقه ای انجمن های علمی، شامل:
  • - انجمن ژئوپلیتیک ایران
  • - انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران
  • - انجمن ایرانی ژئومورفولوژی
  • - انجمن گردشگری ایران
  • - نمایندگی کمیته آموزش بنیاد جغرافیایی متن باز (Geo For All)

• برگزاری همایش ها و کنفرانس ها :

از دیگر کوشش های گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، برگزاری همایش های مهم ملی و بین المللی در حوزه های مختلف علوم جغرافیایی است که از آن جمله می توان به همایش های زیر اشاره نمود:

• کنفرانس ملی جغرافیدانان ایران
• 10 دوره کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری با مشارکت نهادهای محلی و ملی
•  3دوره همایش ملی زن و توسعه گردشگری روستایی
• پنجمین همایش ملی انجمن ژئوپلیتیک ایران
• پنجمین همایش ملی انجمن ایرانی ژئومورفولوژی
• دومین کنفرانس ملی آب و هواشناسی ایران
• سه دوره همایش ملی روز GIS

ظرفیت ها و فرصتهای شغلی :

از آنجایی که علم جغرافیا، علم مطالعه زمین خوانده می شود، بهره گیری از ادوات، امکانات، ابزار و نرم افزارهای پایش و سنجش ابعاد مختلف سیاره زمین اعم از ابعاد انسانی و طبیعی، جزیی لاینفک از علوم جغرافیایی است. در این رهگذر، در کنار مطالعات میدانی، بهره گیری از آزمایشگاه و کارگاه جهت تکمیل فرآیند آموزش و پژوهش در علوم جغرافیایی امری اجتناب ناپذیر است. بر همین اساس، گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد از گذشته های دور دارای امکانات آزمایشگاهی برای انجام امور آموزشی و پژوهشی بوده است. مجموعه آزمایشگاه های گروه جغرافیا در طول هر نیمسال تحصیلی، محلی برای آموزش دروس عملی چون کارتوگرافی، نقشه خوانی، نقشه برداری، تهیه، تحلیل و تفسیر نقشه های موضوعی، عکس های هوایی، نقشه های هوا، نقشه های زمین شناسی و ژئومورفولوژی، پردازش های رقومی تصاویر ماهواره ای، پردازش و تحلیل داده های رقومی شبکه بندی شده و آموزش سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می باشند. این مجموعه در طول هفته مورد استفاده دانشجویان مقاطع مختلف جغرافیا در گرایش های مختلف، در قالب دروس پایه و تخصصی قرار می گیرد. در حال حاضر گروه جغرافیا از امکانات آزمایشگاهی زیر بهره می برد:

آدرس سیات یا شبکه اجتماعی گروه 

t.me/geographyFUM

https://geographydept.um.ac.ir/index.php